Kapitaalgoederen

Algemeen

Kapitaalgoederen zijn door de gemeente aangekochte en/of tot stand gebrachte objecten waarvan het nut zich over meerdere jaren uitstrekt. Deze goederen worden vaak veel gebruikt en het beheer wordt op zo'n manier gedaan, dat  ze aan de gestelde eisen kunnen blijven voldoen. Op deze manier dragen we bij aan de bereikbaarheid en leefbaarheid van de gemeente. Door ervaringen weten we namelijk dat onze inwoners en toeristen een basis kwaliteit van de openbare ruimte belangrijk vinden.
Dit betekent onder andere dat de gemeente de komende jaren zich inzet op het behoud en de ontwikkeling van een openbare ruimte met basis kwaliteiten. De gemeente Ommen doet dit, waar dit kan, samen met de inwoners en samenwerkingspartners en doet dit zo kostenefficiënt mogelijk.

In deze paragraaf zijn de volgende kapitaalgoederen opgenomen:

• Beheer openbare ruimte algemeen
• Wegen (incl. fietspaden, trottoirs, zandpaden, e.d.)
• Civiele kunstwerken (bruggen en viaducten)
• Riolering en water ((druk)riolen, gemalen, kanalen en vijvers)
• Groen (plantsoenen, bomen, bossen, vijvers en natuurterreinen)
• Gebouwen (in eigendom van de gemeente zoals gemeentehuis, sporthal en gymzalen)
• Openbare verlichting (straatverlichting)

Achterstanden in het onderhoud kunnen leiden tot een onwenselijke beeldkwaliteit en ook tot onveilige situaties. Het is daarom aan te raden om, op het gebied van het onderhoud van kapitaalgoederen, beleid te voeren dat dit kan voorkomen. In IBOR (Integraal Beheer Openbare Ruimte) is het beeldkwaliteitsniveau van het onderhoud van de openbare ruimte vastgelegd. Bij het beheer van de openbare ruimte maakt de gemeente gebruik van een geautomatiseerd, en een met de BGT (Basisregistratie Grootschalige Topografie) geïntegreerd, beheersysteem.
De onderhoudswerkzaamheden van de verschillende disciplines worden in de uitvoering integraal afgestemd, waardoor werkzaamheden zo mogelijk zijn te combineren.Voor het beheer van de gemeentelijke gebouwen maken wij gebruik van een vastgoedinformatiesysteem.

De onderhoudsvisie die is opgenomen in het IBOR-beleidskader laat zien hoe de gemeente omgaat met haar kapitaalgoederen. Dit IBOR-beleidskader vormt ook de basis voor de aanpak die is vertaald in (meerjarige) beheerplannen per beheerthema.
Het noodzakelijke onderhoud is financieel geborgd in de meerjarenbegroting. Tussentijdse nota’s, visies en regelingen zijn aanleiding geweest voor updates van de verschillende programma’s.

Elke drie jaar wordt het beheerplan wegen geactualiseerd voor onderhoud aan het wegennetwerk in onze gemeente. Het huidige kader staat beschreven in de nota meerjarig-onderhoudsprogramma wegen 2023-2025. Het beheergebied van de gemeente Ommen omvat ruim 420 km aan verharde wegen.   
De gemeente Ommen werkt met een gedifferentieerd kwaliteitsniveau volgens de methodiek van IBOR. Per structuurgebied zijn hier kwaliteitscriteria vastgelegd. De huidige onderhoudsstrategie van de wegverharding is gebaseerd op het kwaliteitsverloop in het verleden, de laatst uitgevoerde kwaliteitsinspectie CROW in 2019 en de verwachtte restlevensduur.Het groot onderhoud wordt uitgevoerd op basis van het onderhoudsprogramma 2023- 2025.

Openbare verlichting

De gemeente beheert ongeveer 4.350 lichtmasten. De lichtmasten zijn aangesloten op het laagspanningsnet van Enexis. Het beheer en onderhoud vindt plaat op basis van een meerjarig onderhoudscontract.
Het beleidsplan Openbare Verlichting (LIOR) en het verduurzamingsprogramma vormen de basis voor het implementeren van nieuwe ontwikkelingen, zoals technische innovaties met onder andere LED verlichting.
De afgelopen jaren zijn conventionele armaturen vervangen door Led armaturen. Bij de onderhoudsmaatregelen, die voor de komende jaren aan de openbare verlichting in gepland staan, houden we rekening met nieuwe ontwikkelingen, w.o. het uitfaseren van bepaalde typen conventionele (spaar)lampen zodat resterende minder efficiënte verlichting vervangen kan worden voor meer duurzame verlichting.

De gemeente Ommen heeft 67 civieltechnische kunstwerken in beheer. Daarbij  moet je denken aan onder andere bruggen, viaducten en tunnels.  
Begin 2018 heeft de gemeenteraad een beleidsplan kunstwerken vastgesteld. Het beleidsplan geeft een integrale visie met inzicht in de maatregelen en bijbehorende kosten die nodig zijn kunstwerken in stand te houden en, wanneer nodig, te vervangen. Het beheer is afgestemd op een onderhoudsscenario  “heel en veilig” .
De uitstraling en het comfort zijn gebaseerd op onderhoudsniveau B (basis CROW).  Alle kunstwerken worden gemonitord en een kwaliteitsinspectie onderworpen.In 2020 zijn de laatste inspecties uitgevoerd en zijn een aantal kunstwerken herberekend om de constructiesterkte en de restlevensduur te bepalen.
De ramingen in de begroting zijn gebaseerd op het onderhoudsniveau en het scenario "heel en veilig"  en zijn daar waar nodig nog aangepast nav  herberekeningen. Dit is verwerkt in een update van april jl.
Het onderhoud vindt plaats volgens het onderhoudsprogramma 2023 – 2025.

In dit GRP staan onze zorgplichten voor hemelwater en grondwater beschreven. Ook staat erin hoe het rioolstelsel (vrijvervalriool o.a. gemengd en gescheiden rioolstelsel, regenwaterriolering, drukriolering en pompen en gemalen) worden beheerd en onderhouden en welke rioleringen worden vervangen tijdens de GRP-periode 2018-2022. In 2022 zal de raad een nieuw GRP ter besluitvorming aangeboden krijgen.
Daarnaast zijn er duurzaamheidsambities uitgewerkt en willen wij ons riolerings- en watersysteem klimaat robuust maken. De kwaliteit van het vrijvervalstelsel is volledig geïnspecteerd. Op basis van deze informatie gaan we ons riool functiegericht beheren. Dit houdt in dat we ons riool op basis van kwaliteit zo lang mogelijk in stand houden, tegen maatschappelijk aanvaardbare kosten (sober en doelmatig). Functiegericht rioolbeheer is één van de speerpunten van de samenwerking in de waterketen. Alle waterketenpartners hebben afgesproken hun riool in de toekomst functiegericht te gaan beheren.
Het rioolstelsel bestaat onder meer uit:
- ongeveer 60 kilometer gemengd stelsel
- 39 kilometer gescheiden stelsel
- 11 kilometer drukriolering.
Daarnaast zijn er kolkaansluitingen (5.760), grote gemalen (47) en pompen en gemalen in het buitengebied (ca. 336).
In het GRP 2018-2022 is het rioolrecht voor 2018 vastgesteld op € 199 per aansluiting, en stijgt met de inflatie mee. In 2021 is het rioolrecht met € 15  verhoogd.  Over deze stijging is eerder besloten om financiële ruimte te creëren voor het klimaat robuust maken van ons riolerings- en watersysteem.

In IBOR (Integraal Beheer Openbare Ruimte) is het beeldkwaliteitsniveau van het onderhoud van de openbare ruimte vastgelegd. De beheerplannen van het openbaar groen in de woonwijken, van de gemeentelijke bossen en van de  bermen en sloten in het buitengebied geven aan hoe we deze beeldkwaliteit ook daadwerkelijk kunnen realiseren. Deze documenten geven samen informatie die nodig is voor het onderhoud dat gedaan wordt in Ommen.

De gemeente Ommen is eigenaar van diverse gebouwen en bouwwerken en is verantwoordelijk voor het onderhoud en het beheer daarvan.

Het huidige gebouwenbestand bestaat uit:
- 22 bedrijfsgebouwen (o.a. gemeentehuizen–werf, begraafplaatsen/baarhuisjes, bedrijfspanden/- woningen)
- 21 maatschappelijke gebouwen waaronder bijvoorbeeld sporthallen, gymzalen en zwembaden en molens
- 18 gebouwen voor onderwijs
- 30 kunstwerken en gedenktekens

Bij het beheer en onderhoud van deze gebouwen onderscheiden we:
- gebouwen die behoren tot de vaste voorraad (61)
- de vaste voorraad economisch eigendom (17 stuks schoolgebouwen)
- gebouwen die behoren tot de semi-permanente (4)
- flexibele voorraad (9)

In de vastgestelde Nota Vastgoedmanagement 2014-2018 zijn kwaliteitsniveaus van het onderhoud per gebouw(soort) bepaald. Er wordt minimaal uitgegaan van conditieniveau 3  (redelijke conditie). Dat houdt in dat plaatselijk zichtbare veroudering aan de orde kan zijn en dat de functievervulling van bouw- en installatiedelen niet in gevaar is.
De onderhoudswerkzaamheden aan de gebouwen die behoren tot de vaste en semipermanente voorraad   worden verlaagd tot een acceptabel minimum. Ook is vastgelegd dat voor gebouwen die tot de flexibele voorraad behoren geen groot onderhoud begroot wordt. Dit zal tot een absoluut minimum worden verlaagd (alleen onderhoud op het gebied van veiligheid en gezondheid).
Voor het voeren van een systematisch (contract) beheer en onderhoud van de gemeentelijke gebouwen worden beheerapplicaties gebruikt.

Ter vervanging van de nota vastgoedmanagement en om te komen tot een geactualiseerd strategisch vastgoedbeleid heeft de gemeente Ommen een afwegingskader opgesteld. Dit afwegingskader is in principe leidend bij overwegingen en besluitvorming ten aanzien van vastgoed, wanneer deze vraagstukken aan de orde zijn. Het afwegingskader is in april 2021 aan de Raad gepresenteerd. In een vervolgstap wordt voor gebouw het Doek een notitie opgesteld om het afwegingskader in de praktijk te brengen.
Op moment dat er resultaten beschikbaar zijn en inzicht ontstaat in strategische keuzes voor gebouwen blijft de huidige strategie voor beheer en onderhoud van gemeentelijk vastgoed gehandhaafd. Dit betekent dat voor de begroting van onderhoudsbudget uitgegaan wordt van de bestaande beleidsuitgangspunten.

Versnelde verduurzaming
De afgelopen jaren zijn al veel verduurzamingsmaatregelen doorgevoerd. Veel verlichting is al vervangen door LED, waar mogelijk zijn al PV-panelen op daken van gemeentelijk vastgoed geplaatst, waar gebouwen zijn gerenoveerd is dit aangegrepen om te verduurzamen.
Tot nu toe vindt verduurzaming van gemeentelijk vastgoed vooral plaats als onderdeel van geplande renovaties. Gezien de stijging van de energietarieven is heroverweging van dit uitgangspunt wenselijk.
Op 12 juli 2022 heeft het college besloten om in te zetten op vermindering van het energieverbruik en de versnelling van verduurzaming. Dit doen we door:

1. Stimuleren van energiezuinig gedrag bij gebruikers van gemeentelijk vastgoed;
2. Besparing door gebruiksmaatregelen en beter inregelen van installaties;
3. Inventarisatie van verduurzamingsmaatregelen per gebouw.

Deze inventarisatie is al afgerond voor de binnensportaccommodaties in de gemeente. Integrale besluitvorming over strategie en gebruik van de binnensportlocaties, waaronder verduurzaming, wordt momenteel voorbereid.
Voor Carrousel Cultureel Centrum en de Sporthal Carrousel wordt verduurzaming opgenomen als onderdeel van de renovatie. Kort geleden is een voorbereidingskrediet beschikbaar gesteld om de renovatie voor te bereiden. Zwembad Carrousel is recent volledig verduurzaamd.
Voor het gemeentehuis zullen geen grote investeringen in verduurzaming worden gedaan, in afwachting van besluitvorming over het toekomstig gebruik. Wel wordt op dit moment geïnventariseerd welke verduurzamingsmaatregelen  mogelijk zijn met beperkte investeringen.
Voor overige gebouwen van de gemeente wordt het opstellen van verduurzamingsplannen per gebouw  versneld in uitvoering genomen.

4. Versnellen van verduurzaming van gemeentelijk vastgoed

Verduurzaming vindt nu vooral plaats tijdens renovaties of als sprake is van korte terugverdientijden (circa 5 jaar). Door de sterk stijgende energiekosten wordt het voor veel maatregelen aantrekkelijk om uitvoering versneld uit te voeren.
Vooruitlopend op de resultaten van verduurzamingsonderzoeken is geïnventariseerd of en waar nog maatregelen mogelijk zijn die – onafhankelijk van renovaties – versneld in uitvoering genomen kunnen worden. Hierbij valt te denken aan plaatsing van extra PV-panelen op bijvoorbeeld terreinen dichtbij onze gebouwen, aanvullend isoleren van installaties, versneld vervanging van verlichting waar dit nog niet is gebeurd.

Bovenstaande acties starten we bij gebouwen met een groot energieverbruik. Stapsgewijs pakken we daarna gebouwen aan met een lager energieverbruik.

Om de uitvoering van bovenstaande versnelling van verduurzaming te realiseren wordt aanvullende capaciteit van een energie coördinator ingezet.

De kosten per kapitaalgoed zijn in onderstaand diagram in € weergegeven.