Lokale heffingen

Via lokale heffingen wordt dekking gevonden voor de gemeentelijke uitgaven. De invoering, wijziging of intrekking van lokale heffingen gebeurt door middel van een door de gemeenteraad vast te stellen verordening. De belastingverordeningen voor 2023 kunnen worden vastgesteld na het vaststellen van de begroting.

De lokale heffingen kunnen worden ingedeeld in:

• algemene belastingen
• bestemmingsbelastingen
• retributies

Algemene belastingen
De algemene belastingen komen ten goede aan algemene middelen van de gemeente. Dit betekent dat de opbrengsten niet gelabeld zijn maar voor alle gemeentelijke taken en voorzieningen kunnen worden ingezet. De gemeenteraad bepaalt waarvoor. Onder de algemene belastingen vallen de onroerende-zaakbelastingen (OZB), de forensen- en toeristenbelasting, de parkeerbelasting en de precariobelasting. Ook de per 2019 ingevoerde reclamebelasting is in principe een algemene belasting. Toch wordt de reclamebelasting in Ommen beschouwd als een bestemmingsbelasting. De opbrengst komt niet ten goede aan de algemene middelen van de gemeente, maar aan het ondernemersfonds.  

Bestemmingsbelastingen
Bestemmingsbelastingen zijn belastingen waarvan de opbrengsten zijn bestemd voor specifieke taken of voorzieningen met een duidelijk algemeen belang. De rioolheffing en de afvalstoffenheffing zijn bestemmingsbelastingen waarvoor geldt dat de gemeente niet meer mag heffen dan de kosten die zij voor de betreffende taak of voorziening maakt.

Retributies

Retributies worden geheven van personen aan wie de gemeente een specifieke dienst verleent die voor die persoon een individueel voordeel oplevert. De belangrijkste retributies zijn de leges: vergoedingen die de gemeente vraagt bij de aanvraag van bijvoorbeeld een paspoort of vergunning. Net als bij bestemmingsbelastingen mogen de retributies niet meer dan kostendekkend zijn. Hieronder vallen ook de marktgelden en begraafplaatsrechten.

De lokale heffingen vormen een belangrijk onderdeel van de inkomsten van gemeenten en zijn daarom een integraal onderdeel van het gemeentelijk beleid. De gemeente Ommen verwacht in 2023 18% van haar inkomsten uit lokale heffingen te halen. . Een overzicht van de lokale heffingen geeft meer inzicht en is daarom van belang voor de raad. Om een goed besluit te kunnen nemen over de keuze tussen beleid en inkomsten, is het belangrijk dat het duidelijk is waar de lokale lastendruk ligt. Daar hoort ook een beschrijving van het kwijtscheldingsbeleid bij. Al deze onderdelen zult u daarom tegenkomen in deze paragraaf lokale heffingen.

De geraamde inkomsten

In onderstaande tabel staan alle gemeentelijke belastingen die door de gemeente Ommen in 2023 worden geheven. De gemeente Ommen haalt 18% van haar inkomsten uit lokale heffingen.

Het gemeentelijk beleid is dat de tarieven van de retributies en bestemmingsbelastingen in principe kostendekkend moeten zijn. Met andere woorden: de opbrengsten dekken de gemaakte kosten. Het kaderstellend beleid voor de verschillende heffingen is vastgelegd in de door de gemeenteraad vastgestelde gemeentelijke belastingverordeningen. Deze worden jaarlijks aan de gemeenteraad voorgelegd na het vaststellen van de begroting. Zo kunnen de tarieven in overeenstemming worden gebracht met de vastgestelde begroting.

Het beleid met betrekking tot de tarieven van alle heffingen en daarmee de opbrengsten van de verschillende heffingen, is dat deze worden verhoogd met de inflatiecorrectie. Deze is voor 2023 bepaald op 3%. Bij sommige tarieven zal hiervan worden afgeweken, omdat het bijvoorbeeld om wettelijke tarieven gaat. Maar ook een door de raad gewenste meer of minder opbrengst kan leiden tot een aanpassing van het tarief. Met het Belastingplan 2019-2022 is vastgesteld dat de gemeentelijke belastingen uitsluitend worden verhoogd met het inflatiepercentage. Die lijn is in deze begroting en op grond van de Kaderbrief 2023 voortgezet.

Kwaliteit uitvoering Wet WOZ en ontwikkelingen
De Waarderingskamer controleert of gemeenten de Wet Waardering Onroerende zaken (Wet WOZ) goed uitvoeren. Hiervoor vinden verschillende onderzoeken en inspecties plaats. Het algemene oordeel van de Waarderingskamer over de uitvoering van de Wet WOZ in Ommen staat op 'Goed'. De Waarderingskamer heeft in december 2021 ingestemd met het bekend maken van de WOZ-waarden eind februari 2022.

De gemeente Ommen is aangesloten op de Landelijke Voorziening WOZ (LV WOZ). Het is hierdoor mogelijk om via woz-waardeloket.nl  de WOZ-waarde van een woning op te vragen, bijvoorbeeld om deze te vergelijken met andere woningen.

Mijn Overheid
Mensen krijgen steeds meer berichten van de overheid in hun berichtenbox van MijnOverheid en kunnen ook steeds meer gegevens via MijnOverheid opzoeken. Dit digitale kanaal
- bespaart veel papier;
- maakt dienstverlening aan burgers begrijpelijker en sneller
- draagt bij aan een zo goed mogelijke manier van werken van de overheid.
Ook de aanslag gemeentelijke belastingen met daarop de nieuwe WOZ-waarde sturen we in 2023 naar de berichtenbox van MijnOverheid. Alleen als mensen zich niet hebben aangemeld voor MijnOverheid wordt de aanslag nog per post opgestuurd. Bedrijven kunnen geen gebruik maken van MijnOverheid en ontvangen de aanslag daarom ook per post. Naar verwachting zal in 2023 zo'n 30% van de aanslagen van de gemeente Ommen digitaal verstuurd worden. Ook het opzoeken van WOZ-gegevens en taxatieverslagen van woningen kan via de pagina 'Wonen' op MijnOverheid.

Ontwikkelingen

Al langere tijd is er de roep om een herziening (uitbreiding) van het gemeentelijk belastinggebied. In 2015 en 2020 zijn daarover rapporten verschenen. Tot concrete resultaten heeft dit echter nog niet geleid. Ook de recente (langdurige) kabinetsvorming heeft niet tot een versnelling geleid. De huidige stand van zaken is dat er tussen rijk en gemeenten wordt gesproken over een nieuwe of aangepaste financieringssystematiek. De wens is om per 2026 tot een nieuwe wijze van bekostigen te komen. Daarbij wordt ook het groter maken van het lokale belastinggebied onderzocht. Het verleden heeft echter aangetoond dat voor dit onderwerp veel geduld nodig is en dat het te vroeg is om op welke ontwikkeling dan ook vooruit te lopen

Hierna wordt ingegaan op de verschillende algemene belastingen, bestemmingsheffingen en retributies die de gemeente heft.

Algemene belastingen
Onroerende-zaakbelastingen (OZB)
Zoals in de door de raad vastgestelde Kaderbrief 2023 staat, wordt voorgesteld om de tarieven voor de OZB uitsluitend te verhogen met het inflatiepercentage.

Bij het bepalen van de tarieven van de onroerende-zaakbelastingen moet rekening worden gehouden met de waardeontwikkeling van de WOZ-waarden. Voor onroerende zaken wordt gemiddeld een waardestijging verwacht voor 2022. De tarieven voor woningen en niet-woningen moeten met deze stijging worden gecorrigeerd om te voorkomen dat de waardestijging leidt tot een meeropbrengst. Op dit moment wordt nog gewerkt aan de herwaardering van alle onroerende zaken waardoor in deze paragraaf nog niet kan worden aangeven met welk percentage de tarieven moeten worden aangepast om de gewenste opbrengst te realiseren. Bij het vaststellen van de belastingverordeningen voor 2023 zal dit percentage bekend zijn.

Vanaf 2020 kent de gemeente Ommen een OZB-compensatie voor maatschappelijke objecten. Deze regeling maakt het mogelijk om eigenaren en gebruikers van maatschappelijke objecten tegemoet te komen.

Toeristenbelasting
Het tarief voor de toeristenbelasting is, met ingang van 1 januari 2020 op verzoek van de recreatieondernemers voor vier jaar vastgesteld. Het tarief is vastgesteld op € 1,10 per persoon per overnachting.
In 2016 is de volgende afspraak gemaakt over het tarief: ‘Inflatiecorrectie wordt niet jaarlijks toegepast om ‘rare’ tarieven te voorkomen, maar afgerond op 5 cent. Ondernemers krijgen op tijd informatie over een tariefsaanpassing.’

Forensenbelasting
De opbrengst forensenbelasting wordt in 2023 volgens de door de raad vastgestelde Kaderbrief vermeerderd met een inflatiecorrectie.

Precariobelasting

Precariobelasting wordt in Ommen geheven over bijvoorbeeld terrassen die zich op gemeentegrond bevinden. Deze begrote opbrengst wordt voor 2023 alleen meer door een inflatiecorrectie.  

Reclamebelasting
Vanaf 2019 heffen we in het centrum van Ommen reclamebelasting. De opbrengst van de reclamebelasting gaat na aftrek van de perceptiekosten naar het ondernemersfonds. Bij een ondernemersfonds leveren alle ondernemers binnen een bepaald gebied een financiële bijdrage. Het geld wordt ingezet voor activiteiten, evenementen of projecten die bijdragen aan de vitaliteit van het gebied.  

Bestemmingsbelastingen
Het uitgangspunt bij de afvalstoffen- en rioolheffing is 100% kostendekking.  Om te voorkomen dat er jaarlijks grote schommelingen in het tarief nodig zijn om deze 100% kostendekking te kunnen realiseren, wordt om pieken in kosten op te vangen, gewerkt met voorzieningen (voor onderhoud en egalisatie). De stand van de egalisatievoorziening van de afvalstoffenheffing bevindt zich op dit moment boven het afgesproken plafondbedrag. Zoals afgesproken in het belastingplan wordt het surplus van de egalisatievoorziening teruggegeven aan de burger. Dit wordt verspreid over een aantal jaren. Voor 2023 zal er sprake zijn van een verlaging van de tarieven afvalstoffenheffing. In de tabellen hieronder ziet u de kostendekkingspercentages voor en na de bijdrage aan de voorziening. De overhead wordt in de tabellen niet apart benoemd, omdat dit is meegenomen in de kosten voor het taakveld.

Afvalstoffenheffing
Met de afvalstoffenheffing bekostigt de gemeente de inzameling van het huishoudelijk afval. De afvalstoffenheffing wordt net als de wettelijke plicht huishoudelijke afvalstoffen in te zamelen, geregeld in de Wet milieubeheer. De afvalstoffenheffing bestaat uit twee soorten tarieven. Het vastrecht en een variabel tarief. Of een huishouden ook echt afval aanbiedt, is voor de heffing van het vastrecht niet van belang. Voor het variabele tarief is dat wel van belang. Per aanbieding van de restafvalcontainer of aanbieding bij de verzamelcontainer moet een bedrag worden betaald. Na afloop van het belastingjaar wordt dit afgerekend.

In 2016 is gestart met het omgekeerd inzamelen fase 2. Het GFT-afval en PMD-afval kan gratis worden aangeboden. Voor restafval moet per aanbieding worden betaald. Daarnaast moet in de bebouwde kom het restafval zelf worden weggebracht naar verzamelcontainers. Voor huishoudens door medische omstandigheden veel meer afvalstoffen aanbieden is er een tegemoetkomingsregeling.

Rioolheffing
De rioolheffing hangt samen met de wettelijke zorgplicht voor drie beleidsvelden op het gebied van water. Doel van de rioolheffing is om geld vrij te maken voor onder meer de afvoer van afvalwater, de afvoer van regenwater (ook wel hemelwater genoemd) en het beheer van het grondwaterpeil. Omdat het overgrote deel van de investeringen in deze zorgtaken gebruik maakt van het afvoerstelsel, spreekt men over de rioolheffing.
In 2022 wordt een nieuw Gemeentelijk Rioleringsplan (GRP) vastgesteld; daarop is het tarief 2023 gebaseerd. In het GRP benoemt de gemeente welke voorzieningen op het gebied van riolering zij bezit, hoe deze voorzieningen functioneren, hoe het rioolstelsel beheerd wordt en hoe dit gefinancierd wordt.

Retributies
Bij de retributies wordt in sommige gevallen afgeweken van de wens om 100% kostendekkende tarieven te hanteren, omdat dit zou leiden tot onevenredig hoge tarieven. De overhead wordt in de tabellen niet apart benoemd, omdat dit is meegenomen in de kosten voor het taakveld.

Begraafplaatsrechten
De begraafplaatsrechten zijn retributies voor het gebruik van de gemeentelijke begraafplaats. Naast een retributie voor de uitgifte en het onderhoud van graven en urnen, regelt de verordening ook de vergoeding voor het gebruik van gemeentelijke diensten die te maken hebben met de begraafplaats.

Marktgelden
Marktgeld is een retributie voor het innemen van een standplaats op de weekmarkt in Ommen.

Leges zijn retributies voor diensten die door de gemeente worden verleend. Veel van de retributies gaan over het aanvragen van vergunningen of documenten. Denk hierbij aan omgevingsvergunningen, paspoorten of een uittreksel uit het bevolkingsregister. Maar ook activiteiten van het gemeentearchief kunnen in de legesverordening worden geregeld.

Van de heffingen die een maximale kostendekkingsnorm hebben van 100% hebben wij u eerder laten zien hoe groot de mate van kostendekkendheid is in 2023. Voor de legesheffing geldt dat per hoofdstuk van de tarieventabel de mate van kostendekkendheid en eventuele kruissubsidies moeten worden vermeld in de paragraaf lokale heffingen. `Belangrijk hierbij is is dat de totale legesverordening de 100% kostendekkingsnorm niet overschrijdt.

Per hoofdstuk van de legestarieventabel is het percentage kostendekkendheid berekend. Ook wordt inzichtelijk gemaakt wat de mate van kostendekkendheid is per paragraaf. Enkele paragrafen hebben in financiële zin een zeer bescheiden omvang en zijn aangegeven met “-“. De totale verordening, maar ook de afzonderlijke hoofdstukken overstijgen in geen geval de 100% kostendekkingsnorm. Binnen de paragrafen en daarmee ook de hoofdstukken is kruissubsidiëring toegestaan. Kruissubsidiëring is het bewust hanteren van lagere legestarieven voor de ene dienst en het hanteren van hogere legestarieven voor de andere dienst.

De totale legesverordening voor 2023 is 77% kostendekkend. Op basis van dit berekende percentage wordt onderbouwd dat de gemeente Ommen geen ‘winst’ maakt op de diensten en producten die zij aanbiedt.

In Hoofdstuk 1 van de tarieventabel zijn voor diverse belastbare feiten maximum wettelijke tarieven van toepassing, bijvoorbeeld voor de akten van de burgerlijke stand, paspoorten etc. Deze wettelijke maximumtarieven worden op een later moment aangepast, zodra deze gegevens definitief bekend worden gemaakt door het Rijk.

Binnen Hoofdstuk 2 vallen de belastbare feiten ten behoeve van de fysieke leefomgeving / omgevingsvergunning. Het is de verwachting dat op 1 januari 2023 de Omgevingswet en de Wet kwaliteitsborging (Wkp) in werking treden. Half november wordt hier een definitief besluit over genomen. De Omgevingswet staat voor een goede balans tussen het benutten en beschermen van de fysieke leefomgeving. De Wkp heeft als doel de bouwkwaliteit door privatisering (waarbij de markt een dienst van de overheid heeft overgenomen) van het bouwtoezicht te verbeteren. Door deze wijziging heeft er een herijking plaatsgevonden van de verschillende onderdelen in Hoofdstuk 2.

De geraamde kosten per product uit de legestarieventabel zijn in beeld gebracht. Samen met de geraamde opbrengsten kan hiermee de mate van kostendekkendheid worden berekend.

Onder woonlasten verstaan we het gemiddelde bedrag dat een meerpersoonshuishouden in de gemeente betaalt aan OZB, riool- en afvalstoffenheffing. Over het belastingjaar 2022 is dat volgens het Centrum voor Onderzoek van de Economie van de Lagere Overheden (COELO) in de gemeente Ommen een bedrag van € 812 (daarmee staat gemeente Ommen op nummer 55 op de landelijke ranglijst). Het landelijke gemiddelde is een bedrag van € 904. In de Provincie Overijssel is het gemiddeld € 868. (Bron: Coelo, atlas van de lokale lasten 2022)

*) COELO werkt met aannames over de aangeboden hoeveelheid afval. Dit doen zij om de verschillende gemeenten goed met elkaar te kunnen vergelijken. In Ommen blijken de cijfers echter te verschillen met de gedane aannames door COELO. In 2022 betalen huishoudens aan vastrecht € 172. Daarbij komen de kosten per aanbieding van restafval. In Ommen ligt het aantal aanbiedingen bij de verzamelcontainer op gemiddeld 19 aanbiedingen. Dit resulteert in een totale gemiddelde aanslag afvalstoffenheffing van € 206,20 (172 + 34,20) in plaats van de € 234 die COELO rekent.
De gemiddelde woonlasten bedragen in 2022 in de gemeente Ommen voor een woning met een gemiddelde WOZ-waarde van € 361.100 (bron: COELO) en 19 aanbiedingen bij de verzamelcontainer:

Op basis hiervan zou Ommen in 2022 in de landelijke lijst op plaats 36 komen. Natuurlijk kan het zo zijn dat bij de gemeenten die het diftarsysteem ook gebruiken, ook een correctie doorgevoerd zou moeten worden. Hier hebben wij alleen geen zicht op.

Bovenstaande teksten en tabellen gaan over het belastingjaar 2022. Daarin zijn nog niet verwerkt de mutaties bij afval en riolering die voortvloeien uit diverse ontwikkelingen voor 2023. Denk hierbij aan de actualisatie van de toerekeningen, kosten / btw mutaties, inzet van de egalisatievoorziening en het treffen van duurzaamheidsmaatregelen.

Kwijtscheldingsbeleid
Voor belastingplichtigen, die niet in staat zijn bepaalde gemeentelijke belastingen te betalen, is kwijtschelding mogelijk op grond van de Gemeentewet en de Invorderingswet. Kwijtschelding is uitsluitend mogelijk voor de onroerende-zaakbelastingen, de afvalstoffenheffing en de rioolheffing. Of kwijtschelding wordt verleend hangt af van de betalingscapaciteit van belastingplichtigen. Bij de bepaling daarvan houden we rekening met 100% van de kosten van levensonderhoud zoals opgenomen in de landelijke richtlijnen voor het kwijtscheldingsbeleid. Sinds 1 januari 2018 is ook de kostendelersnorm uit de participatiewet van toepassing. Daarnaast wordt er op twee onderdelen een ruimhartiger kwijtscheldingsbeleid uitgevoerd. Dit wordt bereikt door bij de berekening van de betalingscapaciteit een hogere inkomensnorm voor personen met een pensioengerechtigde leeftijd of ouder te hanteren en de netto kosten van de kinderopvang als uitgave aan te merken. Dit betekent dat de kwetsbare groepen in Ommen in 2023 een beroep kunnen blijven doen op de mogelijkheden tot kwijtschelding van de OZB, de afvalstoffenheffing en rioolheffing.

Voor kwijtschelding van de rioolheffing is € 53.000 begroot, voor de kwijtschelding van afvalstoffenheffing € 72.100. In totaal is er € 125.100 begroot voor de kwijtschelding.